ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑ

    Τα τελευταία χρόνια σε πολλές χώρες του κόσμου έχει διαπιστωθεί μια έξαρση στα φαινόμενα επιθετικής συμπεριφοράς στο σχολικό χώρο. Μαθητές και δάσκαλοι γίνονται καθημερινά μάρτυρες τέτοιων μορφών συμπεριφοράς η οποία εκδηλώνεται από την πλευρά των μαθητών    με θύματα τους συμμαθητές τους ,τη σχολική περιουσία ή και τους εκπαιδευτικούς ακόμα.

     Είναι γνωστά πολλαπλά και ακραία περιστατικά ωμής και άγριας βίας σε σχολεία των ΗΠΑ ή της Μεγάλης Βρετανίας όπου πρωτοστάτησαν μαθητές ακόμα και δέκα ετών. ΄Οσο κι αν τέτοιου είδους περιστατικά είναι ευτυχώς σπανιότατα αποτελούν όμως αντικείμενο προβληματισμού διεθνώς.

     Διεθνείς μελέτες έχουν δείξει ότι ηπιότερες πράξεις σωματικής και ψυχολογικής βίας [κτυπήματα σπρωξίματα ,κοροϊδία, , βρίσιμο, αποκλεισμός] από μαθητές συμβαίνουν με μεγάλη συχνότητα και μπορούν να έχουν σοβαρές ψυχολογικές επιπτώσεις στα παιδιά που τις υφίστανται.

    Τα κρούσματα βίαιης συμπεριφοράς που εκδηλώνονται στο ελληνικό σχολείο είναι οπωσδήποτε πιο ήπια τόσο ως προς τη συχνότητα με την οποία εμφανίζονται όσο και προς την έντασή τους. Οι λόγοι αυτής της διαφοροποίησης θα πρέπει να αναζητηθούν στις οικογενειακές και ευρύτερες δομές της ελληνικής κοινωνίας. Παρόλα αυτά δε μπορούμε να αντιμετωπίζουμε τη βία στο ελληνικό σχολείο ως μία ασήμαντη κατάσταση, αφού δε μπορούμε εκ των προτέρων να προδιαγράψουμε την εξέλιξη του φαινομένου, συνεξεταζομένου και του γεγονότος ότι ζούμε σε μια κοινωνία που αλλάζει συνεχώς και φημίζεται για τη δυνατότητα της γρήγορης προσαρμογής της στα ξένα πρότυπα. Κι επειδή στη χώρα μας κινητοποιούμαστε συνήθως όταν τα προβλήματα φθάσουν στο απροχώρητο θα ήταν καλό οι παράγοντες της εκπαίδευσης, «το σχολειό μας» να ενδιαφερθεί για τα φαινόμενα βίας πριν αυτά πάρουν εκρηκτικές διαστάσεις κάτι που συμβαδίζει άλλωστε με τις σύγχρονες αντιλήψεις που επικρατούν στους παιδαγωγικούς κύκλους σε παγκόσμια κλίμακα και αναφέρονται στη συστηματικότερη ενασχόληση με θέματα φιλονικιών, εντάσεων και συγκρούσεων μεταξύ των παιδιών στο σχολείο.

     ΄Ολο και περισσότερο αναγνωρίζεται ότι φαινόμενα αυτού του είδους θα έπρεπε να αντιμετωπίζονται με περισσότερη προσοχή, ως σημαντικά κοινωνικά προβλήματα που δεν αφορούν μόνο τους εμπλεκόμενους μαθητές και τις οικογένειές τους, αλλά όλο το σχολικό σύστημα.

  Η σύγκρουση άρα είναι κάτι φυσιολογικό, ιδιαίτερα αν σκεφτούμε ότι η απουσία της μπορεί να δηλώνει αδιαφορία, αποξένωση, καταπίεση.

  Αν θελήσουμε να αναφερθούμε στα αίτια της συμπεριφοράς και να δούμε από κοντά τους εμπλεκόμενους θα πούμε ότι στόχος του θύτη είναι να κάνει το θύμα να πονέσει σωματικά και ψυχικά να το υποτάξει. Αυτή του η προσπάθεια εξαρτάται από πολλούς παράγοντες όπως:

·        Έχει στο περιβάλλον του αντίστοιχα επιθετικά πρότυπα.

·        Παροτρύνεται από τους ενήλικες του περιβάλλοντός του να συμπεριφέρεται επιθετικά.

·        ΄Εχει τη δυνατότητα να δημιουργεί τέτοια προβλήματα χωρίς να υφίσταται το ίδιο ιδιαίτερα αρνητικές συνέπειες.

·        ΄Εχει εσωτερικά προβλήματα νιώθει μοναξιά και απόρριψη.

     Τα αποτελέσματα των ερευνών δείχνουν ότι η επίδραση της επιθετικής συμπεριφοράς των γονέων και των δασκάλων στη διαμόρφωση της συμπεριφοράς των παιδιών είναι μεγάλη και έντονη.Με την παρατήρηση το άτομο μιμείται και υιοθετεί την επιβραρευόμενη και απορρίπτει την τιμωρούμενη συπεριφορά του προτύπου

    Στην Ελλάδα το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο πραγματοποίησε έρευνα κατά το σχ.έτος 1998-1999 σε 3000 μαθητές Δημοτικού Γυμνασίου και Λυκείου.Στην έρευνα αυτή εξετάστηκαν διάφορες μορφές επιθετικής συμπεριφοράς [σωματική λεκτική βία κλοπές κ.λ.π.]. Αυτό που διαπιστώθηκε είναι ότι τα φαινόμενα της σχολικής βίας βρίσκονται σε σχετικά χαμηλά επίπεδα σε σύγκριση με άλλες χώρες. Σημειώνεται ότι καθοριστικό ρόλο σε τέτοιες εκδηλώσεις ασκούν η οικογένεια, οι σχολικές συνθήκες και τα χαρακτηριστικά των μαθητών [ φύλο, εμπειρίες κ.λ.π.]. Επιπλέον τα ποσοστά των επιθετικών πράξεων που διαπράττουν οι μαθητές διαφέρουν από σχολείο σε σχολείο. Στο τελευταίο αυτό φαίνεται να παίζουν σημαντικό ρόλο:

·        το μέγεθος του σχολείου.Όσο πιο πολλοί είναι οι μαθητές στο σχολείο και όσο πιο πολλά είναι τα συστεγαζόμενα σχολεία τόσο υψηλότερη είναι και η εμφάνιση επιθετικών πράξεων

·        οι σχέσεις των εκπαιδευτικών μεταξύ τους με τους μαθητές και τους γονείς. ΄Οσο καλύτερες είναι οι σχέσεις εκπαιδευτικών μαθητών, εκπαιδευτικών μεταξύ τους, και εκπαιδευτικών γονέων τόσο λιγότερες επιθετικές πράξεις εκδηλώνονται από τους μαθητές.

·        Ο φόρτος εργασίας των εκπαιδευτικών. ΄Οσο λιγότερο ασχολούνται με τους μαθητές τους λόγω φόρτου εργασίας τόσο περισσότερες επιθετικές πράξεις εκδηλώνονται απ’ αυτούς.

Μελετήθηκαν όμως και τα χαρακτηριστικά του μαθητή καθώς και η σχέση του με την οικογένειά του και πώς αυτά συνδέονται με ο είδος και τη συχνότητα των επιθετικών πράξεων που διαπράττει. ΄Ετσι βλέπουμε ότι:

·        Όσο υψηλότερη βαθμολογία έχουν τα παιδιά και όσο περισσότερο χρόνο επενδύουν στο διάβασμα, τόσο λιγότερες επιθετικές πράξεις εκδηλώνουν.

·        ΄Οσο ισχυρότερο αυτοσυναίσθημα έχει ο μαθητής τόσο λιγότερο αναμένεται ότι θα είναι αποδέκτης επιθετικών πράξεων.

·        Ο ρόλος της θρησκείας φαίνεται ότι είναι σημαντικός αφού οι μαθητές που δηλώνουν ότι η θρησκεία παίζει σημαντικό ρόλο στη ζωή τους διαπράττουν λιγότερες επιθετικές πράξεις.

·        Η ποιότητα της σχέσης του παιδιού με την οικογένειά του συνδέεται άμεσα με την εκδήλωση επιθετικής συμπεριφοράς.Τα παιδιά που πιστεύουν ότι οι γονείς τους προσφέρουν αγάπη, φροντίδα, θαλπωρή και είναι δίκαιοι μαζί τους παρουσιάζουν χαμηλή επιθετικότητα.

 Το φαινόμενο της επιθετικότητας εναντίον των συμμαθητών ονομάζεται ειδικότερα «εκφοβισμός» ή «θυματοποίηση’ και μπορεί να πάρει διάφορες μορφές.

    ΄Αμεσος εκφοβισμός όπου έχουμε ανοικτή επίθεση εναντίον του παιδιού στόχου και έμμεσος εκφοβισμός που πραγματοποιείται  μέσω της απομόνωσης και του αποκλεισμού του παιδιού στόχου από ομαδικές δραστηριότητες.΄Ερευνες έρχονται να μας πληροφορήσουν ότι τα αγόρια χρησιμοποιούν περισσότερο τον άμεσο εκφοβισμό ενώ τα κορίτσια τον έμμεσο.

Συμπεριφορές που μπορούν να ενταχθούν σ’αυτή την κατηγορία είναι:

·        Όλες οι μορφές σωματικής βίας [σπρώξιμο, φτύσιμο, τρικλοποδιά, κτυπήματα διάφορα].

·        Κλοπή και καταστροφή των προσωπικών αντικειμένων του παιδιού στόχου.

·        Λεκτικές συμπεριφορές όπως βρίσιμο, κοροϊδία , κουτσομπολιό, εναντίον του παιδιού ή της οικογενείας του.

·        Υποβάθμιση των ικανοτήτων και των επιτευγμάτων του παιδιού.

·        Γράψιμο υβριστικών συνθημάτων εναντίον του στόχου στους τοίχους ή άλλα μέρη όπου μπορούν να τα δουν τα παιδιά.

·        Κοροϊδία της θρησκείας της εθνικής προέλευσης ή της κοινωνικής καταγωγής του παιδιού στόχου.

·        Αποκλεισμός του από ομαδικές δραστηριότητες, παιχνίδια, πάρτυ κ.λ.π.

    Στην κοινωνική ζωή και γενικά στις διαπροσωπικές φιλικές και ομαδικές σχέσεις, γενικότερα στις κοινωνικές δραστηριότητες , η αντιπαράθεση και η σχετική σύγκρουση είναι αναπόφευκτες. Κάθε φορά που αλληλεπιδρούν άνθρωποι και τίθεται ζήτημα επιλογής ή λήψης απόφασης, διατυπώνονται ποικίλες ιδέες, γνώμες, απόψεις, πληροφορίες, συμπεράσματα ή θεωρίες που θα επιχειρηθεί να επιβληθούν και μοιραία θα συγκρουστούν.ΜΑΡΚΟΥΪΖΟΥ ΚΑΤΕΡΙΝΑ

  ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ.

Πετρόπουλου –Παπαστυλιανού: «Μορφές επιθετικότητας βίας και   

                                   διαμαρτυρίας στο σχολικό χώρο».Αθήνα2000

Πετρόπουλου: «Επιθετικότητα στο σχολείο»Αθήνα 2000

Τριλίβα Σ. «Πρόγραμμα ελέγχου συγκρούσεων»Αθήνα2000

Φράγκου Χ.: «Ψυχοπαιδαγωγική» Αθήνα1984